Η Σκωτία (αγγλικά Scotland, σκωτικά γαελικά Alba) είναι χώρα - τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Σκωτία χωρίζεται βασικά σε δύο περιοχές, στις ορεινές περιοχές (Highlands), και στις πεδινές περιοχές (Lowlands). Αντίστοιχα οι κάτοικοί της, που είναι κυρίως κέλτικης προέλευσης, χωρίζονται σε ορεινούς (Χάιλαντερς - Highlanders) και πεδινούς (Λόουλαντερς - Lowlanders). Οι Χάιλαντερς είναι αυτοί που θεωρούν τους εαυτούς τους, τους πιο γνήσιους Σκωτσέζους, ζούνε στα ορεινά, κυρίως στα βόρεια της χώρας, και στη γλώσσα τους θα βρει κανείς πολυάριθμα ιδιωματικά στοιχεία, σίγουρα περισσότερα απ' ό,τι στην καθομιλουμένη των Λόουλαντερς, των κατοίκων των πεδινών περιοχών κυρίως στο νότο της χώρας και των μεγαλύτερων πόλεων, του Εδιμβούργου και της Γλασκώβης, που δέχθηκαν λόγω γεωγραφίας και γειτνίασης με την Αγγλία πιο εύκολα την αγγλική επιρροή.
Στις 18 Σεπτεμβρίου 2014 είναι προγραμματισμένο να διεξαχθεί δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Ένα «Αγγλοσαξονικό Χρονικό» του 10ου αιώνα είναι η αρχαιότερη πηγή με τη χρήση της ονομασίας Σκωτία. Προέρχεται από το λατινικό Scoti, αγνώστου προελεύσεως, που αναφερόταν στους Γαλάτες της Ιβερνίας (σημερινή Ιρλανδία). Η ύστερη λατινική ονομασία Scotia (χώρα των Γαλατών) χρησιμοποιόταν μόνο για τις περιοχές της Σκωτίας όπου ομιλούνταν Κελτικά, ενώ κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα περιλάμβανε ολόκληρη την περιοχή της Σκωτίας. Σήμερα, ο όρος χρησιμοποιείται για να δηλώσει οποιονδήποτε κάτοικο της περιοχής, ανεξάρτητα της εθνικότητας των προγόνων του.
Συχνοί παγετώνες στην περιοχή της σύγχρονης Σκωτίας κατέστρεψαν οποιαδήποτε ίχνη ανθρώπινων εγκαταστάσεων πριν τη Μεσολιθική περίοδο. Πιστεύεται ότι, μετά τους παγετώνες, οι πρώτες ομάδες κυνηγών έφτασαν στη Σκωτία πριν 11.000 χρόνια. Οι πρώτες κατοικίες κατασκευάστηκαν πριν 9.500 χρόνια περίπου, ενώ οι πρώτοι οικισμοί πριν 6.000 χρόνια.
Η γραπτή ιστορία της Σκωτίας ξεκίνησε με την άφιξη των Ρωμαίων στη νότια και κεντρική Μεγάλη Βρετανία, όταν κατέλαβαν τα τωρινά εδάφη της Αγγλίας και της Ουαλίας και τα μετέτρεψαν στη ρωμαϊκή επαρχία Britannia. Η κατοχή της Σκωτίας από τους Ρωμαίους γνώρισε σύντομα διαλείμματα. Οι Ρωμαίοι έχτισαν το Τείχος του Αδριανού για να ελέγξουν τις τοπικές φυλές και από τις δυο πλευρές, αλλά τελικά αποτέλεσε το βόρειο σύνορο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Βρετανία.
Το βασίλειο των Πίκτων ήταν το κράτος που έγινε τελικά γνωστό ως Άλμπα ή Σκωτία. Στις αρχές του 8ου αιώνα, το βασίλειο των Πίκτων ήταν σε μεγάλο βαθμό όμοιο με το βασίλειο των Σκώτων, υπό τη βασιλεία του Αλέξανδρου Α' της Σκωτίας (1107 – 1124). Ωστόσο, μέχρι τον 10ο αιώνα, οι Πίκτες επηρεάστηκαν από τη γαελική κουλτούρα και ανέπτυξαν ένα μύθο με ιρλανδικές ρίζες γύρω από τον πρόγονο της τότε βασιλικής δυναστείας, τον Κένεθ Α' της Σκωτίας.
Μέχρι το 12ο αιώνα, οι βασιλείς της Άλμπα κατέκτησαν τα αγγλόφωνα εδάφη στα νοτιοανατολικά και κυρίευσαν το Γκάλογουεϊ και το Κέιθνες, ενώ στο τέλος του 13ου αιώνα διαμορφώθηκαν τα σύνορα Αγγλίας - Σκωτίας όπως είναι γνωστά περίπου σήμερα. Ωστόσο, οικονομικές και πολιτισμικές αλλαγές μετέβαλαν τη Σκωτία κατά τα ύστερα μεσαιωνικά χρόνια. Στα χρόνια του βασιλιά Δαυίδ Α' της Σκωτίας, ξεκίνησαν η φεουδαρχία, η αναδιοργάνωση της κυβέρνησης και η ίδρυση των πρώτων, από νομικό ορισμό, πόλεων, που ονομάζονταν burghs. Συν τοις άλλοις, η μετανάστευση Γάλλων και Άγγλων ιπποτών και κληρικών έφερε πολιτισμικές αναμείξεις: ο πολιτισμός και η γλώσσα των παράκτιων περιοχών στα ανατολικά και νοτιοανατολικά δέχτηκε αγγλικές επιρροές, ενώ η υπόλοιπη χώρα διατήρησε τη Γαελική γλώσσα.
Ο θάνατος του Αλέξανδρου Γ' της Σκωτίας το 1286 και της εγγονής του, Μαργαρίτας της Νορβηγίας, έσπασε τη διαδοχή των βασιλιάδων της Σκωτίας, με αποτέλεσμα να παρέμβει ο βασιλιάς Εδουάρδος Α' της Αγγλίας, ο οποίος τοποθέτησε τον Ιωάννη της Σκωτίας σαν υπο-βασιλιά. Η σχέση αυτή διεκόπη, οδηγώντας σε μια αποτυχημένη προσπάθεια των Άγγλων για καθολική κυριαρχία. Πρόκειται για το γνωστό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, με επιφανή τον Γουίλιαμ Γουάλας και άλλους, ενώ στη διαιρεμένη χώρα έγινε βασιλιάς ο Ροβέρτος Μπρους. Ο πόλεμος συνεχίστηκε για κάποιες δεκαετίες μέχρι τα μισά του 14ου αιώνα. Η έλλειψη διαδόχου του Δαυίδ Β' της Σκωτίας οδήγησε τον ανιψιό του, Ροβέρτου Β', στο θρόνο και στην καθιέρωση της δυναστείας των Στιούαρτ, που βασίλεψαν στη Σκωτία μέχρι τα τέλη του Μεσαίωνα. Η χώρα γνώρισε μεγάλη ευημερία κατά τη Σκωτσέζικη Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό.
Το 1603, ο Ιάκωβος ΣΤ' της Σκωτίας κληρονόμησε τον αγγλικό θρόνο. Η Σκωτία παρέμεινε, εκτός μιας σύντομης περιόδου, ξεχωριστό κράτος, παρά τη σύγκρουση μεταξύ στέμματος και Πρεσβυτεριανής Εκκλησίας περί εκκλησιαστικής διακυβέρνησης. Το 1707, αγγλικές απειλές για πάγωμα του εμπορίου και της ελεύθερης διακίνησης από τα σύνορα Αγγλίας - Σκωτίας, οδήγησαν στην υπογραφή της Ενωτικής Πράξης του 1707 μεταξύ των κυβερνήσεων των δυο κρατών και στη δημιουργία του Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας.
Η Σκωτία έγινε ένα από τα μεγάλα εμπορικά, βιομηχανικά και πνευματικά κέντρα της Ευρώπης μετά τη σκωτσέζικη Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό. Παρουσίασε μια βιομηχανική κάμψη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και τις τελευταίες δεκαετίες παρουσίασε κάποια οικονομική και πολιτιστική επανάκαμψη. Το 1998, εγκαθιδρύθηκε το Κοινοβούλιο της Σκωτίας από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Αρχηγός κράτους στη Σκωτία είναι ο Βρετανός μονάρχης, επί του παρόντος η βασίλισσα Ελισάβετ Β'.
Η Σκωτία αποτελεί το βόρειο τμήμα του νησιού της Μεγάλης Βρετανίας. Στα νότια συνορεύει μόνο με την Αγγλία, ενώ οι δυτικές ακτές της βρέχονται από τον Ατλαντικό Ωκεανό και οι ανατολικές ακτές της από τη Βόρεια Θάλασσα.
Η γεωγραφική έκταση της Σκωτίας καθορίστηκε το 1237 στη Συνθήκη του Γιορκ μεταξύ Σκωτίας και Αγγλίας και το 1266 στη Συνθήκη του Περθ μεταξύ Σκωτίας και Νορβηγίας.
Το κλίμα της Σκωτίας είναι εύκρατο ωκεάνιο και, γενικά, ευμετάβλητο. Επηρεάζεται από το Ρεύμα του Κόλπου από τον Ατλαντικό κι έτσι έχει πιο ήπιους χειμώνες, αλλά πιο δροσερά και υγρά καλοκαίρια σε σύγκριση με άλλες περιοχές στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος, όπως το Όσλο ή η Μόσχα. Ωστόσο, παρατηρούνται χαμηλότερες θερμοκρασίες σε σύγκριση με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο.
Το 2001, ο πληθυσμός της Σκωτίας ανερχόταν στα 5.062.011 κατοίκους. Αν και πρωτεύουσα της Σκωτίας, το Εδιμβούργο δεν είναι η μεγαλύτερη πόλη της χώρας, αλλά η Γλασκώβη, που συγκεντρώνει το μισό σχεδόν πληθυσμό της Σκωτίας στην ευρύτερη αστική περιοχή της.

Τα κεντρικά Lowlands συγκεντρώνουν τις περισσότερες μεγάλες πόλεις. Η Γλασκώβη βρίσκεται στα δυτικά, ενώ στην ανατολική ακτή βρίσκονται οι άλλες τρεις μεγάλες σκωτσέζικες πόλεις: το Εδιμβούργο, το Νταντί και το Αμπερντίν. Στα Highlands, σημαντική ανάπτυξη έχει παρουσιάσει το Ινβερνές. Μόνο τα μεγαλύτερα και πιο εύκολα προσβάσιμα νησιά διατηρούν πληθυσμό, ενώ τα νότια Uplands είναι κυρίως αγροτικές περιοχές, όπου αναπτύσσεται η γεωργία και η δασοπονία.
Λόγω της μετανάστευσης μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γλασκώβη, το Νταντί και το Εδιμβούργο έχουν εθνικές ομάδες από την Ασία, καθώς και σημαντικό πληθυσμό από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Η Σκωτία έχει τρεις επίσημα αναγνωρισμένες γλώσσες: τα Αγγλικά, τα οποία σχεδόν πάντα μιλιούνται με τη μορφή των Σκωτικών Αγγλικών, τα Σκωτικά Γαελικά (μόνον το 1,2% των Σκώτων μιλάει πλέον Γαελικά) και τη Σκωτικά (Σκωτς) (το 30% των Σκώτων μιλάει Σκωτς).
Η σκωτσέζικη μουσική είναι μια σημαντική πλευρά της σκωτσέζικης κουλτούρας, που ενσωματώνει παραδοσιακά και μοντέρνα στοιχεία. Παραδοσιακό μουσικό όργανο της Σκωτίας είναι η γκάιντα, καθώς και το βιολί και το ακορντεόν, που χρησιμοποιούνται σε συγκροτήματα σκωτσέζικης κάντρι συνήθως μουσικής, που αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της κάντρι μουσικής στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μέσω των μεταναστών, που έφεραν μαζί τους τη μουσική από την αρχική τους πατρίδα.
Η σκωτσέζικη λογοτεχνία περιλαμβάνει κείμενα γραμμένα στα Αγγλικά, στα Σκωτικά Γαελικά, στα Σκωτικά (Σκωτς), στα γαλλικά και στα λατινικά. Ο ποιητής και στιχουργός Ρόμπερτ Μπερνς έγραφε στα Σκωτικά (Σκωτς), αν και πολλά από τα γραπτά του είναι επίσης στα αγγλικά ή σε μια ελαφριά διάλεκτο των Σκωτικών (Σκωτς), τα οποία είναι περισσότερο κατανοητά στο ευρύτερο κοινό. Παρομοίως, τα γραπτά των Γουόλτερ Σκοτ και Άρθουρ Κόναν Ντόιλ έγιναν παγκοσμίως γνωστά το 19ο και 20ό αιώνα.
• Η Σημαία της Σκωτίας χρονολογείται, σύμφωνα με το θρύλο, από τον 9ο αιώνα κι είναι έτσι η παλαιότερη εθνική σημαία που χρησιμοποιείται ακόμα. Αποτελεί επίσης τμήμα του σχεδίου της σημαίας του Ηνωμένου Βασιλείου.
• Ο μονόκερος χρησιμοποιείται σαν σύμβολο της Σκωτίας στην εραλδική. Ο βασιλικός θυρεός της Σκωτίας, που χρησιμοποιόταν πριν το 1603 από τους βασιλείς της Σκωτίας, απεικόνιζε ένα λιοντάρι ανάμεσα σε δυο μονόκερους.
• Τα Πετράδια του Στέμματος της Σκωτίας βρίσκονται στην αίθουσα του θρόνου του Κάστρου του Εδιμβούργου και μετακινούνται μόνο σε κρατικές περιστάσεις.
• Γουίλιαμ Γουάλας, εθνικός ήρωας και ηγέτης του Πολέμου Ανεξαρτησίας της Σκωτίας.
• Flower of Scotland (Άνθος της Σκωτίας), θεωρείται ο εθνικός ύμνος της Σκωτίας.
• Το ταρτάν είναι συγκεκριμένο είδος ραφής υφάσματος, το οποίο χρησιμοποιείται στα κιλτ και δηλώνει κάποια συγκεκριμένη σκωτσέζικη φατρία.
• Η Εθνική γιορτή είναι στις 30 Νοεμβρίου, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Ανδρέα, ο οποίος είναι ο Προστάτης Άγιος της χώρας.
• Η Σκωτία έχει δικό της Βασιλικό Θυρεό, που είναι ελαφρώς παραλλαγμένος από αυτόν που χρησιμοποείται στο υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο