Τα αντιφατικά μηνύματα που εκπέμπει η ΓερμανίαReutersΗ παράδοξη στάση της Γερμανίας απέναντι στις χρηματοοικονομικές αγορές να τις επαινεί για την επιβολή οικονομικής πειθαρχίας, να τις «χτυπά» για έλλειψη οράματος γίνεται ξανά εμφανής σε σειρά πρόσφατων ομιλιών. Ισως προετοιμάζοντας το κοινό για μια νέα προσπάθεια εναρμόνισης των αποδόσεων του ευρωπαϊκού χρέους όπως αναμένεται να αποφασίσει σήμερα η ΕΚΤ ή ίσως απλώς υπογραμμίζοντας την ανάγκη επιπλέον ρύθμισης και εποπτείας, η καγκελάριος της Γερμανίας, Αγκελα Μέρκελ, επέμεινε αυτή την εβδομάδα ότι οι αγορές δεν επιτρέπεται να καταστρέφουν τους καρπούς των εργαζομένων, αλλά πρέπει να τους υπηρετούν.
Ευγενής στόχος. Πέντε χρόνια πιστωτικής αναταραχής που μοιάζει δίχως τέλος, τραπεζικών καταρρεύσεων και συντονισμένης δράσης των αγορών ταλανίζουν την παγκόσμια οικονομία και εκθέτουν ξεκάθαρα τις υπερβολές της ελεύθερης αγοράς. Ομως, η αντίφαση στο γερμανικό μήνυμα είναι πως η αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας της αγοράς συνοδεύεται από την επιμονή να εξασφαλίσουν οι άλλες χώρες της Ευρωζώνης και προφανώς οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά την εμπιστοσύνη ακριβώς των ίδιων αγορών που δεν εμπιστεύεται το Βερολίνο. Σε συνέντευξη στους Ιrish Times τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, τόνιζε επανειλημμένως ότι οι χώρες υπό Μνημόνιο όπως η Ιρλανδία και η Ελλάδα πρέπει να εμμείνουν στη λιτότητα και στις μεταρρυθμίσεις για να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των αγορών, αντί να ζητούν εκχωρήσεις από τους εταίρους τους. Την ίδια στιγμή, όμως, άφηνε να εννοηθεί πως επενδυτές και πιστωτές από τις ΗΠΑ και την Ασία προφανώς δεν κατανοούν τις αποχρώσεις της λογικής χάραξης πολιτικής.
Επομένως, τι συμβαίνει; Η θέση της Γερμανίας απέναντι στην ελεύθερη αγορά, τη ρύθμισή της και την ανάγκη για καθημερινό έλεγχο ή παρέμβαση της κεντρικής τράπεζας είναι απλώς μακιαβελική ή έχει τη δική της λογική; Ο Μπέρνχαρντ Σπάιερ, από τους επικεφαλής της Deutsche Bank Research, παραδέχεται ότι η θέση αυτή αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τη γερμανική κοινή γνώμη, ότι χρηματοοικονομικά και ελεύθερες αγορές είναι χρήσιμα μόνο ώς ένα σημείο και υπάρχουν αποκλειστικά για να υπηρετούν τη βιομηχανία, και όχι για να παράγουν πλούτο τα ίδια για τον εαυτό τους. «Υπάρχουν δύο απόψεις», εξηγεί. «Πρώτον, ότι οι χρηματοοικονομικές αγορές δεν κατανοούν τους περιορισμούς της πολιτικής και δεν σέβονται την πρωταρχική σημασία που έχουν οι δημοκρατικές εξελίξεις, επομένως οι κυβερνήσεις πρέπει να ενισχύσουν τις τελευταίες. Δεύτερον, ότι οι ίδιες οι αγορές αδυνατούν να βρουν μια σταθερή ισορροπία και αυτό είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο πρέπει να υπάρχει διαρκής κυβερνητική παρέμβαση, παρότι αυτή θα έχει συνέπεια να γίνουν οι αγορές ακόμα πιο ασταθείς».
Ο ίδιος οικονομολόγος παραδέχεται πως η ιδέα να χρησιμοποιούνται οι δυνάμεις της αγοράς ώς ένα βαθμό, αλλά με κυβερνητικές οδηγίες ή παρέμβαση, υφίσταται από τότε που το ευρώ υπήρχε μόνο ως σκέψη. Η συνθήκη της νομισματικής ένωσης έχει όχι μόνο ρήτρα «μη διάσωσης», αλλά και σύμφωνο «σταθερότητας και ανάπτυξης». Οπως τονίζει, «αν λάβουμε υπόψη πως αυτό είναι το θεμέλιο της προσέγγισης που ακολουθούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί σε αυτή την κρίση, όλα αρχίζουν να φαίνονται πιο στρατηγικά απ όσο στην πρώτη ματιά».